“5 Ocak’ta herkesin anısı var Millet Bahçesi için yarışma açılsın”

Adana’da Yeni Şehir Stadyumu’nun devreye girmesiyle birlikte 74 yıllık 5 Ocak Stadyumu yıktırılacak. Mimarlar Odası Başkanı Ozan Tüzün, Millet Bahçesi’ne dönüştürülmesi planlanan stadyumun kentin, spor, sanat ve kültür hafızasındaki yerini hiçbir zaman kaybetmeyeceğini söyledi.  Tüzün, “5 Ocak Stadyumu’nun Geleceği” ile ilgili düzenlediği basın toplantısında, stada ilişkin bilgiler verdi. 1930’lu yıllarda Cumhuriyet modernliğinin kentsel ve mimari ikonları haline gelen stadyum ve spor tesislerinin bu dönemde birçok şehirde inşâ edildiğini anımsatan Tüzün, 1937 yılında, dönemin başbakanının Ankara stadyumunun açılışında yaptığı, “Türkiye’nin istiklalini idare edecek genç nesil, açık havada, açık meydanlarda yetişecektir” sözlerini anımsattı. Sporcu gençlerin bir araya gelip; futbol, atletizm, güreş, boks, tenis ve voleybol oynamaları için gerekli binaların yapılmasına karar verildiğini kaydeden Tüzün, Adana özelinde, Şehir Stadyumunun “Modernite Projesi”nin önemli bir hattı olan Reşatbey mahallesinde konumlandırılmasının bu savları desteklediğini vurguladı. Adana Şehir Stadyumu’nun Mimar Apdullah Ziya Kozanoğlu tarafından 1931 yılında tasarlandığını ve 1938 yılında uygulanan bir yapı kompleksi olduğunu kaydeden Tüzün, şöyle devam etti: “Türbinlerin batıda yapılmasının nedeni, yazın sıcak olan bu bölgede, seyircilerin güneşi arkalarına almaları ve rüzgârın güney batıdan esmesidir. Stadyumun girişi kuzey bölümünde yer alan ana caddeden (Stadyum caddesi) verilmeyip, binadan çıkan halkın kalabalık bir durumda yolu kapatmaması için batı tarafındaki caddeden verilmiştir. Genel vaziyet planında tüm sahanın etrafına 10 mt ara ile okaliptüs ağaçları dikilmiştir. Projede, doğu bölümünde yer alan tenis kortlarının etrafı portakal ve mimoza ağaçlarıyla bir koru halinde tasarlanmıştır. Mimar Abdullah Ziya bu eserini, stadyum örneği olarak değil, Türkiye şehirlerinde spor ihtiyacına cevap veren bir tesis olarak görür.” Adana için ilk planın Jansen tarafından mevcut kent merkezi ile Yeni İstasyon arasındaki bugünkü Reşatbey, Cemalpaşa ve Kurtuluş Mahallelerini kapsadığını kaydederek, “Bu planda iki park, bir spor alanı, üç okul ve bir tiyatro ile desteklenmiş konut alanlarının tasarlandığı, park ve spor alanlarının birbirleriyle yeşil bir aks oluşturularak bağlandığı, ayrıca konut alanları, rekreasyon alanları ve mevcut kent merkezinin de yaya akslarıyla birbirleriyle ilişkilendirildiği görülmektedir. 1940 tarihli Jansen Planında kentlinin doğayla bütünleşmesini kolaylaştırmak amacıyla yeşil yaya aksları kentin çevresini saran bahçelere kadar uzatılmıştır. Oluşturduğu parkları yeşil akslarla Seyhan Nehri’yle de ilişkilendirerek yeni tasarladığı bölgenin yayalar tarafından rahatlıkla ve güven içinde dolaşabilmesini sağlamıştır.” Adana’daki ilk ilk planlarda esas alınan yaya akslarının oldukça bozulmuş ve yapılaşmalarla bazı özelliklerini kaybetmiş olsalar da izlerin hala yerinde durduğuna dikkat çeken Tüzün, planlardaki bu ilkesel yaklaşımların konumu itibariyle Stadyumun yerinin yeniden değerlendirilmesinde çok daha önemli bir hal aldığını bildirdi. Tüzün, şöyle devam etti: “Stadyuma, zaman içinde, başka örneklerde görüldüğü gibi özgün kimliğine değişiklik veren bazı eklemeler yapılmıştır. Bunda artan nüfus ve diğer ihtiyaçların etkisinden söz edilebilir. Zira ilk yapıldığı dönemdeki kapasitesi 9.600 kişi iken Adana’nın nüfusu yaklaşık 400 bindir. Nüfusumuz 1975 yılında 1.240.000 ken, bugün 2 milyonun üzerindedir. Stadın kapasitesi ise 1988 yılında yapılan düzenleme ile 14.085 ulaşmış ve öylece kalmıştır. Stadyum üzerinde asıl büyük değişiklik talebi ve bu konudaki tartışmalar 11.02.2013 tarihinde, Toplu Konut İdaresi’nin Adana Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na yazısı ile başladı. Yazıda özetle; 5 Ocak Stadyumunun yer aldığı alanın, Gençlik ve Spor, Çevre ve Şehircilik ve Maliye Bakanlıkları arasında yapılan protokol gereği ihtiyaç olan spor alanlarının karşılanması suretiyle Toplu Konut İdaresine devredildiği, bu kapsamda devir aşamasında bulunan alanın imar planlarının hazırlandığı, planların Büyükşehir ve Seyhan Belediyelerine iletilerek ivedilikle incelenmesi ve görüşlerin bildirilmesi ve ilgili mevzuat gereği Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanacağı bildiriliyordu. Belediyelerin resmi görüş olarak ilgili kuruma ne cevap verdiklerini bilmiyoruz ancak dönemin Adana Büyükşehir ve Seyhan Belediye Başkanları Sözlü ve Karalar, 5 Ocak Stadyumunu yıktırmamak için direneceklerini söylemişlerdi.” Mimarlar Odası Adana Şubesi’nin, söz konusu alanın, aslında nasıl bir kamusal alana dönüştürülebileceğine ilişkin somut örnekleri kamuoyu ve ilgili kurumların dikkatlerine sunmak amacıyla mimari fikir proje yarışması açtığını kaydeden Tüzün, şunları kaydetti: “Projeler incelendiğinde, Atatürk ve Sanatçılar Parkı devamında Adana Merkez Parkıyla son bulan aksın içinde yer alan 5 Ocak Stadyumu’nun yerinin, sanat, kamusal alan ve turizm açısından potansiyelinin vurgulandığı görünmektedir. Jansen tarafından yapılan ilk planlarına uyumlu şekilde geliştirildiği görünen önerilerde, Stadyum Caddesi’nin yayalaştırıldığı, Merkez Park ile Atatürk Parkının yürüyüş aksı vasıtası ve bir yeşil bağ ile bütünleştirildiği, yaratılmak istenen “Kentsel Boşluk” içinde güzel sanatlar atölyeleri, sergi salonları, Pazar alanlarının ve halkın kullanımına açık spor alanlarının yer aldığı görülmektedir.” 1938 yılından günümüze değin Adana’ya ve Adana halkına hizmet eden 5 Ocak Stadyumu’nun kentsel bellekte kuvvetli bir yere sahip olduğuna dikkat çeken Tüzün, yapının tamamen yıkılmasının kent ölçeğinde ve bellekte ciddi bir tahribat yaratacağını söyledi.  5 Ocak Stadyumu’nun, kısmen korunarak, yeni işlevlerle kent belleğinde yaşamaya devam etmesinin amaçlanması gerektiğine işaret eden Tüzün, “Bugün geldiğimiz bu noktada alanın, AVM ya da residans gibi bölgeye yük getirecek bir şekilde değerlendirilmeyeceği anlaşılmaktadır. Zira 2018 yılında, avm, residans fikri ortadan kalktı ve alana ait planlar, ilgili meclislerden geçerek alan “Millet bahçesi” olarak oy birliği ile onaylandı.  “Yeni düzenlemede hedef çevre kalitesinin ve kimliğinin güçlendirilmesine ve kent hayatının iyileştirilmesine olanak sağlayacak tasarımlar elde edebilmek olmalıdır” diyen Tüzün, şöyle devam etti: “Trafik ve yapı yoğunluğu, yanlış kentsel dönüşüm uygulamaları ve alt yapı yetersizliği hayatımızı sürekli zorlaştırıyor. Sorunlar her gün büyüyor, şikayetler artıyor. Tüm bu nedenlerle hayatımızı kolaylaştıracak, nefes almamızı sağlayacak alanlara ihtiyacımız var. 5 Ocak stadyumunda Adana’da yaşayan her kesimin bir anısı olduğu unutulmamalıdır. Kentimizin spor kulüplerinin amansız rekabetini seyrederken bu stattan, kimi zaman neşe ile kimi zaman hüzün ile ayrıldık. Unutamadığımız futbolcuların unutulmaz anlarını birbirimize anlattık, ülkemizin en önemli takımlarını bu sahada izledik. Milli bayramlardaki törenlere kimimiz bizzat katılırken velilerimize kendimizi göstermek için çırpındık, kimimiz çocuklarımızı izledik, yağmurda ıslandık, güneşte terledik, yerli ya da yabancı müzik topluluklarına sahne olan bu mekandan hep güzel anılarla ayrıldık. Birçok meslek grubunun dahil olacağı yarışmalarda elde edilen çok sayıdaki farklı bakışlar, alternatif çözüm önerileri, çevrenin gelişimiyle ilgili seçenekler üzerine yapılan kamuoyu tartışmalarına katkıda bulunur. İstanbul Taksim Meydanı Düzenlemesine ait yapılan proje yarışmasında elde edilen ürünlerin son söz olarak toplumun  değerlendirilmesine sunulması, toplumun çevresiyle ilgili katılımına iyi bir örnek olmuştur. Bu nedenlerle yeni yapılacak düzenlemelerde proje yarışması yöntemi seçilmelidir.”