Yaşlı nüfus artıyor

Türkiye’de yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan yaşlıların oranı yüzde 23,3, çalışmak zorunda kalanların oranı ise yüzde 12,2 oldu

Türkiye İstatistik Kurumu’nun “İstatistiklerle Yaşlılar, 2024” verilerine göre, ülkemizde yaşlı nüfus oranı arttı. Yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus, 2019’da 7 milyon 550 bin 727 iken son 5 yılda yüzde 20,7 artarak 2024 yılında 9 milyon 112 bin 298 kişiye ulaştı. Aynı verilere göre, yaşlı nüfus kendini yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında hissediyor.  2024’te yaşlı nüfus için bu oran yüzde 23,3’e ulaşırken,  işgücü istatistiklerine göre, çalışmak durumunda kalan yaşlı nüfus 2019’da 12,0 iken, 2023’te yüzde 12,2 oldu. ………………… Türkiye’de, yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus, 2019 yılında 7 milyon 550 bin 727 kişi iken son beş yılda yüzde 20,7 artarak 2024 yılında 9 milyon 112 bin 298 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2019 yılında yüzde 9,1 iken, 2024 yılında yüzde 10,6'ya yükseldi. Yaşlı nüfusun 2024 yılında yüzde 44,6'sını erkek nüfus, yüzde 55,4'ünü kadın nüfus oluşturdu. Nüfus projeksiyonlarının demografik göstergelerdeki mevcut yapının devam edeceğini varsayan ana senaryosuna göre yaşlı nüfus oranının 2030 yılında yüzde 13,5, 2040 yılında yüzde 17,9, 2060 yılında yüzde 27,0, 2080 yılında yüzde 33,4 ve 2100 yılında yüzde 33,6 olacağı öngörüldü. Doğurganlık göstergelerindeki hızlı düşüş eğiliminin devam edeceğini varsayan düşük senaryoya göre yaşlı nüfus oranının 2030 yılında yüzde 13,5, 2040 yılında yüzde 18,2, 2060 yılında yüzde 28,8, 2080 yılında yüzde 38,5 ve 2100 yılında yüzde 42,8 olacağı öngörüldü. Doğurganlığı artırıcı tedbirlerin etkili olacağını varsayan yüksek senaryoya göre yaşlı nüfus oranının 2030 yılında yüzde 13,4, 2040 yılında yüzde 17,5, 2060 yılında yüzde 25,5, 2080 yılında yüzde 29,8 ve 2100 yılında yüzde 28,2 olacağı öngörüldü. Yaşlı nüfusun yüzde 63,4'ünün 65-74 yaş grubunda   Yaşlı nüfus yaş grubuna göre incelendiğinde, 2019 yılında yaşlı nüfusun yüzde 62,8'inin 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,2'sinin 75-84 yaş grubunda ve yüzde 9,1'inin 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı görülürken, 2024 yılında yüzde 63,4'ünün 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,8'inin 75-84 yaş grubunda ve yüzde 7,8'inin 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı görüldü. Yaşlı nüfusun yüzde 0,1'ini oluşturan 100 yaş ve üzerindeki yaşlı kişi sayısı, 2024 yılında 7 bin 632 oldu. Türkiye nüfusunun yaş yapısı değişti Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 10,0'ını geçmesi nüfusun yaşlanmasının bir göstergesidir. Türkiye'de yaşlı nüfus, diğer yaş gruplarındaki nüfusa göre daha yüksek bir hız ile artış gösterdi. Küresel yaşlanma süreci olarak adlandırılan "demografik dönüşüm" sürecinde olan Türkiye'de, doğurganlık ve ölümlülük hızlarındaki azalma ile birlikte sağlık alanında kaydedilen gelişmeler, yaşam standardının, refah düzeyinin ve doğuşta beklenen yaşam süresinin artması ile nüfusun yaş yapısı şekil değiştirdi. Çocuk ve gençlerin toplam nüfus içindeki oranı azalırken yaşlıların toplam nüfus içindeki oranı artış gösterdi. Türkiye, oransal olarak yaşlı nüfus yapısına sahip ülkelere göre hala genç bir nüfus yapısına sahip olsa da, yaşlı nüfus sayısal olarak oldukça fazladır.  Nüfusun ortanca yaşı yükseldi Ortanca yaş, yeni doğan bebekten en yaşlıya kadar nüfusu oluşturan kişilerin yaşları küçükten büyüğe doğru sıralandığında ortada kalan kişinin yaşıdır. Nüfusun yaşlanması ile ilgili bilgi veren göstergelerden biri olan ortanca yaş, 2019 yılında 32,4 iken 2024 yılında 34,4 oldu. Ortanca yaş 2024 yılında erkeklerde 33,7, kadınlarda 35,2 olarak gerçekleşti. Nüfus projeksiyonlarının demografik göstergelerdeki mevcut yapının devam edeceğini varsayan ana senaryosuna göre ortanca yaşın 2030 yılında 37,1, 2040 yılında 41,4, 2060 yılında 48,0, 2080 yılında 51,5 ve 2100 yılında 52,2 olacağı öngörüldü.  Yaşlı bağımlılık oranı 2024 yılında yüzde 15,5 oldu Çalışma çağındaki yüz kişiye düşen yaşlı sayısını ifade eden yaşlı bağımlılık oranı, 2019 yılında %13,4 iken bu oran 2024 yılında %15,5'e yükseldi. Nüfus projeksiyonlarının demografik göstergelerdeki mevcut yapının devam edeceğini varsayan ana senaryosuna göre yaşlı bağımlılık oranının 2030 yılında %19,5, 2040 yılında %26,5, 2060 yılında %45,5, 2080 yılında %61,9 ve 2100 yılında %61,6 olacağı öngörüldü.  Türkiye, yaşlı nüfus oranına göre sıralamada 194 ülke arasında 75. sırada  Birleşmiş Milletler dünya nüfus tahminlerine göre 2024 yılı için dünya nüfusunun 8 milyar 161 milyon 972 bin 573 kişi, yaşlı nüfusun ise 833 milyon 480 bin 764 kişi olduğu tahmin edildi. Bu tahminlere göre dünya nüfusunun %10,2'sini yaşlı nüfus oluşturdu. En yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke sırasıyla %36,2 ile Monako, %29,8 ile Japonya ve %24,6 ile İtalya oldu. Türkiye, 194 ülke arasında 75. sırada yer aldı.  Yaşlı nüfus oranının en yüksek olduğu il Sinop oldu Yaşlı nüfus oranının en yüksek olduğu il, 2024 yılında %20,8 ile Sinop oldu. Bu ili %20,2 ile Kastamonu, %19,1 ile Giresun izledi. Yaşlı nüfus oranının en düşük olduğu il ise %3,7 ile Şırnak oldu. Bu ili %4,3 ile Hakkari, %4,4 ile Şanlıurfa izledi. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının %10,0 ve üzerinde olduğu il sayısı 2024 yılında 60 oldu. Bir birey 65 yaşına ulaştığında yaşaması beklenen ortalama ömür 17,4 yıl oldu Hayat Tabloları, 2021-2023 sonuçlarına göre doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için 77,3 yıl, erkekler için 74,7 yıl ve kadınlar için 80,0 yıl oldu. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşamakta olup, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,3 yıl oldu. Türkiye'de 65 yaşına ulaşan bir kişinin beklenen yaşam süresi ortalama 17,4 yıl oldu. Erkekler için bu sürenin 15,7 yıl, kadınlar için 19,0 yıl olduğu gözlendi. Diğer bir ifade ile 65 yaşına ulaşan kadınların erkeklerden ortalama 3,3 yıl daha fazla yaşayacağı tahmin edildi. Beklenen yaşam süresi 75 yaşında 10,5 yıl iken 85 yaşında 5,5 yıl oldu. Yaklaşık her 4 haneden birinde en az bir yaşlı fert bulunduğu görüldü Türkiye'de 2024 yılında toplam 26 milyon 599 bin 261 haneden 6 milyon 726 bin 583'ünde yaşlı nüfus olarak tanımlanan, 65 ve daha yukarı yaşta en az bir fert bulunduğu görüldü. Diğer bir ifadeyle, hanelerin %25,3'ünde en az bir yaşlı fert yaşadığı görüldü.  Türkiye'de 1 milyon 750 bin 900 yaşlının tek başına yaşadığı görüldü  En az bir yaşlı fert bulunan 6 milyon 726 bin 583 hanenin 1 milyon 750 bin 900'ünü tek başına yaşayan yaşlı fertler oluşturdu. Bu hanelerin %74,0'ını yaşlı kadınlar, %26,0'ını ise yaşlı erkekler oluşturdu.  Tek kişilik yaşlı hanehalkı oranının en yüksek olduğu il Balıkesir oldu En az bir yaşlı fert bulunan haneler içinde tek kişilik yaşlı hanehalkı oranının en yüksek olduğu il, 2024 yılında %34,4 ile Balıkesir oldu. Bu ili %34,1 ile Çanakkale, %34,0 ile Burdur izledi. Bu oranın en düşük olduğu il ise %8,0 ile Hakkari oldu. Bu ili %13,6 ile Batman, %14,9 ile Van izledi. Okuma yazma bilen yaşlı nüfus oranı 2023 yılında %87,5 oldu Yaşlı nüfus içinde okuma yazma bilenlerin oranı 2019 yılında %83,1 iken 2023 yılında %87,5 oldu. Okuma yazma bilmeyen yaşlı nüfus oranı 2019 yılında %16,9 iken 2023 yılında %12,5 oldu. Okuma yazma bilmeyen yaşlı kadınların oranının, 2023 yılında yaşlı erkeklerin oranından 6 kat fazla olduğu görüldü. Okuma yazma bilmeyen yaşlı kadınların oranı %19,9 iken yaşlı erkeklerin oranı %3,3 oldu. Yaşlı nüfus eğitim durumuna göre incelendiğinde, 2019 yılında yaşlı nüfusun %45,5'i ilkokul mezunu, %7,3'ü ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu, %7,5'i lise veya dengi okul mezunu, %7,0'ı yükseköğretim mezunu iken 2023 yılında ilkokul mezunu olanların oranı %46,7, ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu olanların oranı %9,7, lise veya dengi okul mezunu olanların oranı %9,7, yükseköğretim mezunu olanların oranı ise %8,7 oldu. Yaşlı nüfusun eğitim durumu cinsiyete göre incelendiğinde, cinsiyetler arasında önemli farklılıklar olduğu görüldü. Bitirilen tüm eğitim düzeylerinde yaşlı erkek nüfus oranının yaşlı kadın nüfus oranından daha yüksek olduğu görüldü.  Eşi ölmüş yaşlı kadınların oranı, eşi ölmüş yaşlı erkeklerin oranının 4 katı oldu Yaşlı nüfus yasal medeni duruma göre incelendiğinde, cinsiyetler arasında önemli farklılıklar olduğu görüldü. Yaşlı erkek nüfusun 2024 yılında %1,4'ünün hiç evlenmemiş, %83,7'sinin resmi nikahla evli, %4,0'ının boşanmış, %10,8'inin eşi ölmüş olduğu görülürken yaşlı kadın nüfusun %2,8'inin hiç evlenmemiş, %46,9'unun resmi nikahla evli, %4,6'sının boşanmış, %45,7'sinin ise eşi ölmüş olduğu görüldü. Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan yaşlıların oranı yüzde 23,3 oldu Yoksulluk ve yaşam koşulları istatistiklerine göre 2024 yılında toplam nüfusun yüzde 29,3'ünün yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında iken yaşlı nüfus için bu oranın yüzde 23,3 olduğu görüldü. Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan yaşlı nüfus cinsiyete göre incelendiğinde, bu oranın yaşlı erkeklerde yüzde 22,3, yaşlı kadınlarda ise yüzde 24,2 olduğu görüldü. Yaşlı nüfusun işgücüne katılma oranı 2023 yılında yüzde 12,2 oldu İşgücü istatistiklerine göre, işgücüne katılma oranı 2019 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus için yüzde 53,0 iken 2023 yılında yüzde 53,3 oldu. Bu oran yaşlı nüfus için 2019 yılında yüzde 12,0 iken 2023 yılında yüzde 12,2 oldu. İşgücüne katılma oranı cinsiyete göre incelendiğinde, bu oran yaşlı erkek nüfusta 2023 yılında yüzde 20,0 iken yaşlı kadın nüfusta yüzde 6,1 oldu. Yaşlı nüfustaki işsizlik oranının 2019 yılında yüzde 3,1 iken 2023 yılında yüzde 2,7 olduğu görüldü.  Çalışan yaşlı nüfusun 2023 yılında yüzde 57,7'si tarım sektöründe yer aldı İşgücü istatistiklerine göre, istihdam edilen yaşlı nüfusun sektörel dağılımı incelendiğinde, 2023 yılında yaşlı nüfusun yüzde 57,7'sinin tarım, yüzde 32,1'inin hizmetler, yüzde 7,3'ünün sanayi, yüzde 2,8'inin ise inşaat sektöründe yer aldığı görüldü.  Yaşlılar 2023 yılında en fazla dolaşım sistemi hastalıklarından hayatını kaybetti Ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre, 2023 yılında ölen yaşlıların %40,0'ı dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetti. Bu hastalığı ikinci sırada %16,4 ile solunum sistemi hastalıkları, üçüncü sırada %13,9 ile iyi huylu ve kötü huylu tümörler takip etti. Ölüm nedenleri cinsiyete göre incelendiğinde, cinsiyetler arası en büyük farkın iyi huylu ve kötü huylu tümörlerde olduğu görüldü. İyi huylu ve kötü huylu tümörler nedeniyle hayatını kaybeden yaşlı erkeklerin oranı %17,9 iken yaşlı kadınların oranı %9,8 oldu. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2023 yılında yüzde 3,2 oldu Ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre, Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı, 2019 yılında 13 bin 599 iken 2023 yılında 11 bin 464 oldu. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2019 yılında %4,3 iken bu oran 2023 yılında %3,2 oldu. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı cinsiyete göre incelendiğinde, 2023 yılında Alzheimer hastalığından ölen yaşlı erkeklerin oranı %2,3 iken yaşlı kadınların oranı %4,1 oldu. Alışverişini kendi yapabilen yaşlıların oranı %55,1 oldu Türkiye Yaşlı Profili Araştırması, 2023 sonuçlarına göre Lawton-Brody Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğinde yer alan bileşenler kapsamında yaşlıların günlük aktiviteleri yapabilme durumları incelendiğinde, yaşlıların %85,7'sinin telefon kullanabildiği, %55,1'inin alışverişini kendi yapabildiği, %61,1'inin yemeğini kendi hazırlayabildiği, %76,6'sının ev temizliği yapabildiği görüldü. Yaşlıların %72,8'inin çamaşır yıkayabildiği, %76,3'ünün yolculuk yapabildiği, %85,5'inin ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, %74,0'ının parasal işlerini yapabildiği görüldü. Yaşlı erkeklerin %91,2'sinin telefon kullanabildiği, %71,7'sinin alışverişini kendi yapabildiği, %57,0'ının yemeğini kendi hazırlayabildiği, %76,7'sinin ev temizliği yapabildiği görüldü. Yaşlı erkeklerin %68,0'ının çamaşır yıkayabildiği, %86,0'ının yolculuk yapabildiği, %88,5'inin ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, %87,5'inin parasal işlerini yapabildiği görüldü. Yaşlı kadınların %81,3'ünün telefon kullanabildiği, %41,7'sinin alışverişini kendi yapabildiği, %64,3'ünün yemeğini kendi hazırlayabildiği, %76,5'inin ev temizliği yapabildiği görüldü. Yaşlı kadınların %76,7'sinin çamaşır yıkayabildiği, %68,6'sının yolculuk yapabildiği, %83,3'ünün ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, %63,2'sinin parasal işlerini yapabildiği görüldü.  Torunu olup bakımıyla ilgilenen yaşlıların oranı yüzde 9,7 oldu Torunu olup bakımıyla ilgilenen yaşlıların oranı %9,7 iken bu oran yaşlı erkekler için %8,8, yaşlı kadınlar için %10,3 oldu. Torunu olup bakımıyla ilgilenen yaşlılardan, %64,4'ü her gün, %12,9'u hafta içi her gün, %10,6'sı bazen, %7,8'i hafta içi birkaç gün ve %4,2'si hafta sonu torun bakımıyla ilgilendi. Yaşlı erkeklerin %59,1'inin her gün, %13,6'sının hafta içi her gün ve bazen, %8,5'inin hafta içi birkaç gün ve %5,2'sinin hafta sonu torun baktığı görüldü. Yaşlı kadınların %68,0'ının her gün, %12,5'inin hafta içi her gün, %8,7'sinin bazen, %7,3'ünün hafta içi birkaç gün ve %3,6'sının hafta sonu torun baktığı görüldü. İnternet kullanan yaşlı bireylerin oranı 2024 yılında yüzde 46,9 oldu Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre, İnternet kullanan 65-74 yaş grubundaki bireylerin oranı 2019 yılında %19,8 iken bu oran 2024 yılında %46,9'a yükseldi. İnternet kullanan yaşlı bireyler cinsiyete göre incelendiğinde, erkeklerin kadınlardan daha fazla İnternet kullandığı görüldü. İnternet kullanan yaşlı erkeklerin oranı 2024 yılında %55,3 iken yaşlı kadınların oranı %39,3 oldu.